Miasto na dwóch kontynentach i meczet od "Sułtanatu Kobiet". Jak wyglądał Stambuł 100 lat temu?

Te kolorowe widokówki ze Stambułu możemy oglądać dzięki kolekcji fotochromów z XIX wieku, przechowywanych w amerykańskiej Bibliotece Kongresu. Stolica, wtedy jeszcze istniejącego Imperium Otomańskiego, prezentuje się na nich zachwycająco. Miasto w tym czasie nazywało się Konstantynopol i rozgrzewało wyobraźnię wielu podróżników. Zapraszamy w podróż po jego zakątkach.

Stambuł 100 lat temu - jak żyło się w największym mieście Imperium Osmańskiego?

Stambuł, znany też wcześniej pod innymi nazwami, takimi jak - Chalcedon, Mickligarth, Carogród, Nowy Rzym, Byzantion (Bizancjum) i Konstantynopol - jest jedynym miastem na świecie położonym na dwóch kontynentach. Współczesna nazwa, Istanbul, wzięła się najpewniej od zniekształconego przez Turków wyrażenia "eis ten polin", co w języku greckim oznacza "do miasta". W Cesarstwie Bizantyjskim wyjazd "do miasta" oznaczało właśnie dotarcie do Stambułu - w całym kraju nie było bowiem innej miejscowości, która zasługiwałaby na miano miasta. 

Na zdjęciu poniżej znajduje się widok na dzielnicę Pera, obecnie nazywaną Beyo?lu. Ta część miasta jest zamieszkiwana od VII wieku p.n.e., gdy zamieszkiwali ją Grecy. W epoce bizantyjskiej dzielnica nazywała się dokładniej "Peran en Sykais", co można przetłumaczyć jako "Pole Figowe po Drugiej Stronie". W tle widoczna jest wieża Galata wybudowana w 1348 roku, która zawsze stanowiła punkt orientacyjny dla mieszkańców. Ta część miasta znacząco wzbogaciła się dzięki handlowi z Genueńczykami i Wenecją. Za czasów Imperium Osmańskiego była ona centrum kulturalnym, politycznym i handlowym Stambułu. Ta część miasta do dziś pozostaje najbardziej "zachodnia" - znajdują się tu ambasady czy też kościół katolicki. 

Na kolejnej fotografii widać Most Galaty, który przecina Złoty Róg (zatokę Bosforu) w Stambule i łączy europejską oraz azjatycką część miasta. Pierwszy projekt mostu został stworzony przez Leonarda da Vinci, ale dopiero w XIX w. na poważnie zaczęto myśleć o połączeniu dwóch brzegów miasta, które do tej pory zachowywały łączność dzięki łodziom. 

A tak wyglądał widok na Złoty Róg. 

Poniżej widać okolice Seraskerat, czyli Ministerstwa Wojny. Po prawej znajduje się 85-metrowa wieża Beyazit, która została zamówiona przez sułtana Mahmuda II i wybudowana w 1828 roku w miejscy oryginalnej, drewnianej wieży, która spłonęła w pożarze. Obecnie wieża wyposażona jest w system oświetlenia, który reaguje na warunki pogodowe. Podczas śnieżyc świeci na czerwono, w bezchmurne i słoneczne dni mieni się na niebiesko, w czasie deszczu świeci się na zielono, a podczas mgły światło jest żółte. 

Niedaleko Seraskerat gromadzili się mężczyźni, którzy chcieli skorzystać z usług "barberów", znanych jako "berber" lub "kuaför". Tradycja tureckiego strzyżenia sięga czasów Imperium Osmańskiego, a cenieni za swe umiejętności fryzjerzy traktowani byli czasem też jak powiernicy, a nawet medycy, jeśli problem zdrowotny dotyczył skóry. 

Na kolejnym zdjęciu fotograf ujął Fortecę Rumeli, która została wybudowana w 1452 roku i miała służyć blokadzie drogi morskiej przez Bosfor. W tym czasie zamek określany sformułowaniem "Podrzynający Gardło". Po powstaniu kolejnych fortec, Rumeli straciła na znaczeniu i została przemieniona na magazyn oraz więzienie dla dyplomatów. Z miejscem tym związana jest legenda, według której sułtan Mehmed II Zdobywca wymógł na zarządcy Bizancjum zgodę na budowę zamku na obszarze, który pokryje skóra niedźwiedzia. Nie dodał jednak, że zostanie ona wcześniej pokrojona na cienkie pasy. Fragment tej przypowieści znalazł się w Księdze IV "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Inna legenda głosi, że z wierzy do Bosforu zrzucano niewierne żony sułtanów. 

Poniżej znajduje się widok na dzielnicę Scutari, obecnie zwaną Üsküdar. Historyczna nazwa dzielnicy może upamiętniać tarcze scutum używane przez strażników i obite surową garbowaną skórą (scutari). Arabowie, Persowie, Krzyżacy i Słowianie nazywali tę część miasta Eskudarem. 

A tu z kolei dzielnica Fenerbahçe, której nazwa oznacza "ogród latarni morskiej". 

Na koniec prezentujemy widok na Yeni Cami czyli Nowy Meczet w Stambule. Meczet został wybudowany w okresie Sułtanatu Kobiet, jak nazywa się czas od 1534 do 1715 roku, gdy małżonki, matki, siostry i babki sułtanów Imperium Osmańskiego wywierały swój wpływ na sprawy polityczne. Okres ten zaczyna się od panowania Sulejmana Wspaniałego, a kończy po śmierci sułtana Gülnusa. Cztery sułtanki zostały nawet legalnie poślubionymi żonami sułtana (wówczas sułtan nie brał ślubu, ponieważ nie chciano, by sułtan był od kogoś uzależniony osobiście) - były tu Hurrem Sultan z Sulejmanem Wspaniałym, Nurbanu z Selimem II, Safiye z Muradem III oraz Kosem z Ahmedem I. Sam meczet został zamówiony przez trzecią z nich.