Skanseny w Polsce przyciągają sielskością wiejskiego klimatu, malowniczymi krajobrazami i możliwością przeniesienia się w czasie. Ponadto często są to miejsca, które idealnie nadają się na fotorelacje w mediach społecznościowych.
Co to skansen? Sprawdźmy
Nasuwa się jednak pytanie: co to skansen? Najprościej rzecz ujmując skansen to potoczne określenie muzeum na wolnym powietrzu, które ma za zadanie zaprezentować kulturę ludową danego regionu bądź zabytkowe obiekty.
Co ciekawe, termin skansen po raz pierwszy pojawił się w Szwecji. Była to nazwa własna, użyta na określenie otwartego w 1891 roku pierwszego sztokholmskiego muzeum na świeżym powietrzu. Park - muzeum w Sztokholmie zgromadził blisko 150 przykładów zabytków szwedzkiej architektury drewnianej z terenu całego kraju. Charakterystyczne dla różnych regionów kraju budynki wiejskie przeniesiono na wyspę Djurgården na terenie Sztokholmu, tworząc tym samym muzeum na wolnym powietrzu o nazwie Skansen.
Nazwa ta przyjęła się również w Polsce, na określenie takiego muzeum etnograficznego, w którym można dotknąć historii na żywo. Skansen to potoczna nazwa parku etnograficznego, czyli właśnie muzeum na świeżym powietrzu, w którym prezentowana jest tradycja i kultura ludowa danego obszaru. Skansen może obejmować dawną architekturę mieszkalną i przemysłową oraz przedmioty codziennego użytku, a także ilustrować styl życia dawnej polskiej wsi. W skansenach znajdujemy zwykle obiekty architektury drewnianej: chaty, domy, zagrody, zabudowania gospodarcze, dwory, kościoły czy wiatraki, przeniesione z miejsc, w których powstały oryginalnie, bądź też odtworzone na podstawie zachowanych planów.
Co ciekawe, obecnie terminu skansen używa się też na określenie zabytkowych obiektów technicznych zebranych pod gołym niebem, np. kolekcji taboru kolejowego. Mówimy wówczas o skansenie techniki i przemysłu.
Skansen: najstarszy w Polsce
Najstarszy skansen w Polsce to Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich. Muzeum we Wdzydzach Kiszewskich położone jest nad jeziorem Gołuń w gminie Kościerzyna (województwo pomorskie) na obszarze Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego. Założone zostało w 1906 roku w XVIII-wiecznej chałupie odkupionej od gospodarza, Michała Hinca. Obecnie zajmuje powierzchnię 22 hektarów i obejmuje ponad 50 obiektów reprezentujących budownictwo Kaszub i Kociewia z okresu od XVII do XX wieku.
Na terenie skansenu znajdują się trzy wystawy tematyczne, z których ekspozycja ''Muzeum do zabawy?'' szczególnie spodoba się najmłodszym. Muzeum oferuje zwiedzanie z przewodnikiem, a także możliwość wzięcia udziału w warsztatach rękodzieła, np. malowania na szkle. Najcenniejszym i najstarszym obiektem skansenu jest drewniany kościół pod wezwaniem św. Barbary, wybudowany ok. 1700 roku w Swornegaciach i przeniesiony do skansenu we Wdzydzach w 1980 roku.
Skansen Sierpc: Muzeum Wsi Mazowieckiej
Za jeden z ciekawszych uchodzi skansen w Sierpcu. W 1971 roku założono tu Muzeum Wsi Mazowieckiej, stylizowane na XIX-wieczną wieś, tzw. rzędówkę z 10 zagrodami. Wśród blisko 80 obiektów architektonicznych tworzących skansen, szczególną popularnością cieszy się XVIII-wieczny kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusa, przeniesiony do Sierpca ze wsi Drążdżewo. Organizowane są w nim ceremonie ślubne.
Ponadto w skansenie podziwiać można ekspozycje stałe i czasowe. Na terenie skansenu można zjeść obiad w tutejszej restauracji, jak również zarezerwować nocleg w hotelu. Warto wiedzieć, że plenery sierpeckiego muzeum zagrały w takich filmach, jak ''Ogniem i mieczem'' czy ''Pan Tadeusz''.
Biskupin: osada imitująca skansen
Wiele osób, mających wskazać polskie skanseny, wymieni Biskupin. Nie do końca jest to skansen w rozumieniu muzeum etnograficznego, mówimy raczej o rezerwacie archeologicznym, stworzonym przez Muzeum Archeologiczne w Biskupinie.
Zbudowana na półwyspie Jeziora Biskupińskiego rekonstrukcja osady obronnej z przełomu epoki brązu i żelaza do złudzenia przypomina inne znane nam skanseny, choćby dlatego, że osadę tworzą drewniane chaty, których wystrój i wyposażenie są charakterystyczne dla epoki, a więc ilustrują życie Słowian sprzed około 2700 lat. Obok osady obronnej w Biskupinie podziwiać można m.in. rekonstrukcje osad pierwszych rolników i miejsc ich pochówku, a także wioskę piastowską, w której wokół okrągłego placu znajduje się kilkanaście kurnych chat – z paleniskiem w środku, ale bez otworów okiennych.
Muzeum-skansen w Nowogrodzie kontra skansen w Sanoku
Za kilka lat stulecie swojej działalności będzie obchodzić Muzeum-Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie. Jest drugim, pod względem wieku, polskim muzeum na świeżym powietrzu, a jednocześnie największym tego typu obiektem na Kurpiach. Muzeum zajmuje powierzchnię 3,5 hektara i zgromadziło 23 drewniane budynki oraz kapliczki, studnie i bramy. Za jeden z najciekawszych eksponatów uchodzi imponujący młyn, pochodzący z XIX wieku.
Znacznie większą powierzchnię zajmuje pierwsze muzeum etnograficzne założone po drugiej wojnie światowej. Skansen ten jest największy pod względem liczby zgromadzonych obiektów i uchodzi za jeden z najciekawszych w Polsce. Mowa o Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Tutejszy park etnograficzny zajmuje powierzchnię 38 hektarów i podzielony jest na sektory prezentujące życie w dawnych wsiach Łemków, Bojków, Pogórzan i Dolinian. Dostępne tu ekspozycje czynią skansen w Sanoku jednym z najbardziej niezwykłych miejsc tego typu w kraju.
Skanseny w Polsce: lista najciekawszych obiektów
Jak liczne są skanseny w Polsce? Lista muzeów na świeżym powietrzu zawiera zdecydowanie ponad 60 pozycji. Wśród nich do miana najciekawszych pretendują:
- Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku
- Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
- Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich
- Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie
- Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku
- Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach
- Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu
- Osada w Biskupinie
- Muzeum-Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie
- Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni
- Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie
- Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej
- Skansen Wsi Łowickiej w Maurzycach
- Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu
- Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu
- Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie
- Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach
- Muzeum Etnograficzne w Zielonej Górze z siedzibą w Ochli
- Muzeum Wsi Opolskiej
- Skansen Słowian i Wikingów w Wolinie.
Zobacz też: Te jeziora są uznawane za najpiękniejsze w Polsce. Wciąż nie każdy się z tym zgadza
