Sanatoria w Polsce mają podpisane umowy na świadczenia lecznicze z Narodowym Funduszem Zdrowia. Wiele jest jednak placówek, które świadczą również usługi komercyjne.
Gdzie znajdziemy sanatoria w Polsce? Lista obejmuje zarówno obiekty położone na terenach nizinnych czy nadmorskich, jak i podgórskich czy górskich. Sanatoria to zakłady lecznictwa uzdrowiskowego, które wykorzystują rozmaite naturalne czynniki środowiska, wywierające korzystny wpływ na organizm człowieka, takie jak chociażby wody mineralne, termalne czy sole mineralne. Nic więc dziwnego, że sanatoria zlokalizowane są najczęściej w miejscowościach uzdrowiskowych. W myśl definicji ustawowej za uzdrowisko uznaje się obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe bądź też rehabilitacja uzdrowiskowa. Na chwilę obecną w Polsce jest ponad 40 miejscowości uzdrowiskowych, w których można korzystać z leczenia uzdrowiskowego w ramach umów z Narodowym Funduszem Zdrowia. Najbardziej znane z nich to:
Polskie sanatoria zlokalizowane na terenach nizinnych cieszą się dużą popularnością wśród kuracjuszy. Na przykład Konstancin-Jeziorna, jedyne uzdrowisko na Mazowszu, wyróżnia się wybitnymi walorami uzdrowiskowymi z uwagi na posiadane złoża wód leczniczych oraz charakterystyczny mikroklimat, który zawdzięcza otaczającym je lasom sosnowym. Złoża solanki w Konstancinie odkryto dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, ale już wcześniej miejscowość znana była jako uzdrowisko. Obecnie działają tu takie obiekty uzdrowiskowe i sanatoryjne, jak Uzdrowisko Kontancin-Zdrój S.A. (w jego skład wchodzą placówki: Szpital Rehabilitacyjny, Centrum Terapii Narządu Ruchu Biały Dom, Konstancińskie Centrum Hydroterapii EVA Park Life&SPA oraz remontowany obecnie Hotel Konstancja), Stołeczne Centrum Rehabilitacji STOCER czy Centrum Kompleksowej Rehabilitacji. Tutejszy Park Zdrojowy z tężnią solankową wpisany jest do rejestru zabytków. Z zabytkowego Parku Zdrojowego oraz jednych z największych w Europie tężni słynie także Ciechocinek, uzdrowisko w województwie kujawsko-pomorskim. Jest jedną z najbardziej znanych miejscowości uzdrowiskowych nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Znajdują się tu liczne sanatoria, szpitale uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze i ośrodki wypoczynkowe.
Imponujące tężnie solne znajdziemy też w Inowrocławiu (również w województwie kujawsko-pomorskim). Wśród działających tu zakładów lecznictwa uzdrowiskowego warto wspomnieć o Sanatorium Kujawianka, położonym w bezpośrednim sąsiedztwie Parku Solankowego. Do Parku Zdrojowego mogą wybrać się kuracjusze w Nałęczowie (województwo lubelskie). Działają tu takie sanatoria, jak Książę Józef, Stare Łazienki czy Fortunat. Specjalizują się one przede wszystkim w leczeniu schorzeń kardiologicznych. Natomiast choroby reumatologiczne, schorzenia ortopedyczno-urazowe czy choroby kobiece leczyć można w uzdrowisku Połczyn-Zdrój (województwo zachodniopomorskie). Wśród działających tu zakładów lecznictwa uzdrowiskowego wspomnieć należy o Sanatorium Gryf, które do lat 70. ubiegłego stulecia było największym obiektem sanatoryjnym w Polsce.
Sanatoria i uzdrowiska w Polsce północnej pomagają połączyć pobyt leczniczy z wypoczynkiem nad morzem. Tak jest chociażby w przypadku Kołobrzegu, w którym funkcjonuje aż kilkanaście sanatoriów i szpitali uzdrowiskowych. W Dzielnicy Uzdrowiskowej zlokalizowane są m.in.: Arka Medical Spa, Sanatorium Uzdrowiskowe Bałtyk, Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy Dozamel, Ośrodek Wypoczynkowo-Leczniczy Gryf czy Sanatorium Jantar.
Uzdrowiskiem klimatyczno-balneologicznym, a zarazem kąpieliskiem morskim jest Ustka. Leczy się tu schorzenia ortopedyczne i reumatologiczne, choroby układu nerwowego, kardiologiczne, nadciśnienie, a także choroby dróg oddechowych. Wśród zakładów lecznictwa uzdrowiskowego wymienić można Sanatorium Uzdrowiskowe Tęcza, Dom Wczasowo-Sanatoryjny Perła, Sanatorium Uzdrowiskowe Green Garden, Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy Przylesie czy Ośrodek Rehabilitacyjno-Wczasowy Orka. Nad morzem położone jest też uzdrowisko Świnoujście z zabytkowym Parkiem Zdrojowym. W Świnoujściu działa kilkanaście zakładów lecznictwa uzdrowiskowego, głównie sanatoria. Całkiem niedaleko znajduje się też inne uzdrowisko, Kamień Pomorski, w którym działają takie sanatoria uzdrowiskowe, jak Dąbrówka, Chrobry czy Gryf.
Ośrodki sanatoryjne w Polsce znajdziemy też na południu. Jedno z najstarszych uzdrowisk w Polsce, Lądek-Zdrój, położone jest w województwie dolnośląskim, niemal u stóp Śnieżnika. Cieszy się ogromną popularnością z uwagi na występujące tu wody lecznicze i źródła termalne. Najczęściej przyjeżdżają tu kuracjusze z chorobami reumatycznymi, ortopedycznymi i neurologicznymi. Jedną z atrakcji miasteczka jest Park Zdrojowy. Do dyspozycji pozostają m.in.: Sanatorium Jan, Sanatorium Józef, Sanatorium Uzdrowiskowe Jubilat, Zdrój Wojciech i Zakład Przyrodoleczniczy Adam.
Równie popularnym uzdrowiskiem jest Krynica-Zdrój, położona w województwie małopolskim. Leczy się tu przede wszystkim choroby układu krążenia, trawiennego, moczowego i zaburzenia przemiany materii. Kuracjusze mogą skorzystać z oferty Sanatorium Energetyk, Sanatorium Patria, Sanatorium Uzdrowiskowego Watra czy Nowego Domu Zdrojowego. Również w województwie małopolskim mieści się uzdrowisko Rabka-Zdrój, gdzie leczy się schorzenia dróg oddechowych, alergie, schorzenia reumatyczne i nerwice. Na kuracjuszy czeka tu m.in. Sanatorium Jagiellonka, Szpital Uzdrowiskowy Olszówka czy Rabczański Zdrój Medical SPA. Na leczenie uzdrowiskowe można liczyć także na terenach podgórskich, np. Iwonicz-Zdrój zaprasza do Sanatorium Stare Łazienki, Sanatorium Biały Orzeł czy Sanatorium Pod Jodłą, natomiast Duszniki-Zdrój oferują pobyt w Sanatorium Jan Kazimierz, Sanatorium Uzdrowiskowym Zimowit czy Sanatorium Uzdrowiskowym Chemik.
Zobacz też: Te miasta popadają w ruinę, zarasta je zieleń, znikają z map, są rozkradane lub stopniowo rozbierane